Các khái niệm chính trị (Hồng Việt-THDCĐN)

tháng 12 12, 2016 ,

 Sức mạnh của tổ chức thể hiện ở chỗ các thành viên hiểu biết nhau, theo đuổi cùng một mục tiêu, chia sẻ những giá trị chung, sử dụng cùng một ngôn ngữ, và có cách suy nghĩ gần giống nhau. Từ đó, các thành viên dễ đi đến một quan điểm chung trước cùng một vấn đề và hành động chung một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Các khái niệm chính trị (Hồng Việt-THDCĐN)

Chính trị là cố gắng thể hiện những giá trị đạo đức trong sinh hoạt xã hội đồng thời nâng cao  trình độ tinh thần và vật chất của xã hội. Chính trị là đạo đức ứng dụng (la politique est l'éthique appliquée, politics is applied ethic) vì thế không thể gian trá.
Làm chính trị là cố gắng giành lấy - hoặc giữ lấy - quyền lực để thực hiện một dự án chính trị. Sự tranh giành - hay cố giữ - quyền lực này chỉ có ý nghĩa nếu có một dự án chính trị đúng đắn. Nếu không hoạt động chính trị chỉ là vớ vẩn, nhảm nhí.
Ngay cả khi đã có một dự án chính trị đúng đắn, người làm chính trị cũng phải rất cảnh giác trước cám dỗ lấy cứu cánh biện minh cho phương tiện, nghĩa là dùng thủ đoạn bất chính để giành chính quyền để thực hiện một lý tưởng đẹp.

Nghĩ như vậy sai vì ít nhất ba lý do:

1-  Một  lý  tưởng  cao đẹp  phải được  phục  vụ  bằng  những  phương tiện xứng đáng với nó. Phương tiện xấu làm bẩn lý tưởng.

2-  Bình  thường vẫn có thể thành công bằng những phương tiện trong sáng, kẻ sử dụng bá đạo trước hết là kẻ thiếu bản lĩnh. Tương tự như kẻ đánh lén vì võ nghệ kém.
3-  Sự gian trá trước sau cũng bị lật tẩy. Trong thời đại Internet này nó có thể bị lật tẩy rất sớm.
Chữ "chính trị" không có trong ngôn ngữ Việt Nam và Trung Quốc trước khi tiếp xúc với phương Tây. Nó được đặt ra để dịch chữ "politics" đã có từ thời cổ Hy Lạp. Nhưng đó là cách dịch phiến diện, ẩu tả. Politics có nghĩa là việc của thành phố, hay "việc chung", bởi vì vào thời đó mỗi thành phố là một nhà nước. Nếu khi mới tiếp nhận khái niệm chính trị người ta dịch politics là "việc chung" hay "việc nước" thì các trí thức khoa bảng sẽ khó có thể nói "tôi không thích việc chung" hay "tôi không thích việc nước" mà không thấy ngượng, hoặc ít ra không dám nói một cách hãnh diện như thế.
Cứu cánh của chính trị là tự do và sung túc cho người dân.
Chính trị gia là những người hoạt động chính trị đã đạt tới một tầm vóc nào đó hay đã có một uy tín và ảnh hưởng nhất định.
Trí thức là những người do được đào tạo hay tự học đã đạt tới một trình độ hiểu biết và lý luận trên trung bình, quan tâm tới những vấn đề chính trị và xã hội, suy nghĩ một cách lương thiện, biết tự đặt cho mình những câu hỏi và tìm câu trả lời của mình cho những câu hỏi đó và sẵn sàng thách thức mọi thế lực để bảo vệ quan điểm của mình. Người trí thức phải suy nghĩ một cách độc lập và do đó không thể chấp nhân một sự chỉ đạo tư tưởng nào cả.
Cương lĩnh là một tài liệu đặt ra mọi vấn đề của một đất nước cùng với những đề nghị giải đáp; nó là văn kiện của một chính đảng.
Dự án chính trị là tài liệu trình bày hiện tình đất nước trong bối cảnh thế giới, những thử thách đang đặt ra cho đất nước và những hy vọng, những gì chúng ta phải làm, nên làm và có thể làm, từ đó rút ra những kết luận về những gì chúng ta sẽ làm, làm như thế nào và tại sao phải làm như thế.
Phần nhận định bối cảnh quốc gia và thế giới trong một dự án chính trị lớn hơn và rộng hơn là trong một cương lĩnh chính trị. Cương lĩnh có thể coi như một chương trình hành động, chỉ cần nói thoáng qua thôi nhưng trong một dự án chính trị còn phải nói cái tại sao của những đề nghị. Do đó bối cảnh đất nước và quốc tế không chỉ giới hạn trong tình hình kinh tế và chính trị mà bao gồm cả tư tưởng, văn hóa, khoa học, kỹ thuật, không chỉ trong hiện tại mà cả trong hướng đi.
Tổ chức chính trị là một đội ngũ gắn bó, có phân công và có kỷ luật, được nhìn nhận như là đại diện cho một số giá trị và chọn lựa chính trị. Nó là một căn cước chính trị cho các thành viên và cảm tình viên. Nó chỉ có thể là thành quả của một cố gắng bền bỉ trong nhiều năm.
Đấu tranh chính trị phải hiểu đúng nghĩa là đấu tranh vì một mục tiêu cao cả; do đó tổ chức phải hiểu thật đúng thế nào là thắng lợi. Cuộc vận động chính trị phải được hiểu là đã thành công khi các thay đổi đã đề ra trong dự án chính trị được thực hiện, dù tổ chức nắm chính quyền, hay chỉ tham gia vào một liên minh cầm quyền, hay dù ở trong vị trí một đảng đối lập. Một tổ chức chính trị chân chính phải sẵn sàng cầm quyền để thực hiện dự án chính trị của mình nhưng cũng không được coi việc nắm chính quyền như một cứu cánh.
Cải tổ tức là giữ nguyên chế độ chính trị, rồi cố gắng làm tốt hơn trong lòng chế độ. Nghĩa là thay đổi một vài cơ quan, thay đổi một số chính sách và nếu cần thì thay đổi một số người có trách nhiệm, nhưng không thay đổi chế độ.
Cách mạng là thay đổi cả chế độ lẫn chính quyền, thay đổi cách đặt và giải quyết các vấn đề, thay đổi văn hóa chính trị. Chúng ta gọi đó là một cuộc cách mạng.
Quốc gia là một tình cảm, một không gian liên đới và một dự án tương lai chung.
Dân chủ đa nguyên là một hệ thống chính trị mới với năm đặc tính:
- Một là: nhìn nhận và tôn trọng chỗ đứng và tiếng nói ngang nhau cho mọi người thuộc mọi thành phần xã hội, mọi sắc tộc, mọi tín ngưỡng và mọi khuynh hướng chính trị.
- Hai là: ngoài nguyên tắc phân quyền phải có trong mọi nền dân chủ xứng đáng với tên gọi của nó, dân chủ đa nguyên đòi hỏi tản quyền để tôn trọng sự khác biệt giữa các địa phương.
- Ba là: dân chủ đa nguyên đặt nền tảng trên xã hội dân sự.
- Bốn là: dân chủ đa nguyên kính trọng các thiểu số và luôn luôn mưu tìm thỏa hiệp.
- Năm là: dân chủ đa nguyên coi rất trọng liên đới xã hội.
Hòa giải là tháo gỡ những hận thù và hiềm khích để tiếp tục sống chung với nhau, trong khi hòa hợp là quí mến nhau và hợp tác mật thiết với nhau. Như thế, khi giữa các cá nhân hay giữa các tập thể đã có sự xung đột và bất hòa thì hòa giải phải được thưc hiện trước, hòa hợp chỉ có thể có sau khi đã hòa giải xong. Hòa hợp dân tộc, hay đoàn kết dân tộc cũng thế, là mục đích. Hòa giải là một chặng đường cần thiết để có hòa hợp.
Lập trường “hòa giải và hòa hợp dân tộc” chủ trương hòa giải người Việt Nam với nhau để tiến đến hòa hợp dân tộc, nghĩa là tiến đến tình trạng trong đó người Việt tin tưởng và quí trọng nhau để cùng bắt tay nhau xây dựng một tương lai chung. Hòa giải và hòa hợp dân tộc là vấn đề tình cảm giữa người và người, chứ không phải giữa các lực lượng và phe phái. Giữa các lực lượng và phe phái cùng lắm chỉ có vấn đề hợp tác hay thỏa hiệp.
Thể chế là toàn bộ những qui định (hiến pháp, luật pháp, nghị định v.v.) về sinh hoạt của một xã hội. Thường được coi là đồng nghĩa với chế độ chính trị.
Dân chủ là cách tổ chức xã hội (thể chế) trên nền tảng nhà nước pháp trị phân biệt (không phải phân lập) hành pháp, lập pháp và tư pháp, trong đó ít nhất ba quyền tự do sau đây được tôn trọng:
1/ tự do ngôn luận và báo chí; 
 
2/ tự do tham gia và thành lập các tổ chức, gọi tắt là tự do kết hợp;

3/ tự do bầu cử và ứng cử vào các chức vụ công quyền.

Một thể chế dân chủ đầy đủ hơn phải tuân thủ bản Tuyên Ngôn Nhân Quyền Phổ Cập và hai công ước đính kèm. Các văn kiện này định nghĩa một chế độ dân chủ.
Quyền con người được chia làm hai loại: những "quyền không bị" (freedoms from / droits-libertés) và những "quyền được có" (freedoms to /droits-créances).
Những quyền không bị là những quyền căn bản tối thiểu: không bị xâm phạm tới cơ thể, gia đình, tài sản; không bị cấm đoán phát biểu lập trường, thu nhận và phổ biến thông tin; không bị cấm cản thành lập và tham gia các tổ chức, ứng cử và bầu cử, v.v. Những quyền này qui định một không gian cá nhân mà nhà nước hay bất cứ ai không thể xâm phạm. Đó là những quyền tự do căn bản.

Những quyền được có là những gì cá nhân có thể đòi hỏi ở cộng đồng, đặc biệt là nhà nước, thí dụ như quyền được có một lợi tức bảo đảm một mức sống xứng đáng về thực phẩm, sức khỏe, nhà ở; được hưởng giáo dục miễn phí, được trợ cấp sinh đẻ và nuôi con, được có công ăn việc làm và được hưởng một số ngày nghỉ có trả lương, v.v. (những điều 23, 24, 25 và 26 của Tuyên Ngôn Nhân Quyền Phổ Cập).

Tùy theo thứ tự ưu tiên dành cho hai loại quyền này mà tự do hay bình đẳng được coi trọng hơn. Những quyền không bị bảo đảm tự do, trong khi những quyền được có có mục đích bảo đảm một mức độ bình đẳng nào đó để tự do không phải chỉ là một khái niệm trừu tượng và có thể rỗng nghĩa đối với những người yếu đuối hoặc thiếu may mắn (quyền tự do đi du lịch ở Bahamas có ý nghĩa gì khi tôi không có tiền ngay cả để mua thực phẩm ?).

Xã hội dân sự là toàn bộ các kết hợp của người dân nằm ngoài chính quyền và không có tham vọng chính trị.
Nhà nước là toàn bộ guồng máy chính quyền: lập pháp, tư pháp và hành pháp. Chính quyền và nhà nước là một. Chính phủ chỉ là hành pháp.
Sự chính đáng của một chính quyền là phát triển đất nước và đem lại sự sung túc, bảo đảm tự do và dân chủ, bảo đảm công lý và trật tự an ninh, bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ người dân.
Đặc tính nổi bật của nhà nước là nhà nước là thực thể duy nhất trong quốc gia có quyền áp đặt một cưỡng chế thân xác trên con người. Nhưng đây là một đặc tính chứ không phải là một định nghĩa.
“Đất nước không thành” (failed state) là quốc gia mà nhà nước không còn giữ được độc quyền bạo lực, không đảm bảo được công ích và trật tự an ninh, cũng không còn thẩm quyền để thảo luận và thỏa hiệp với các nước khác nữa. Bởi vì chính quyền không được sự hợp tác của người dân và cũng không kiểm soát được người dân nữa.
Pháp trị là tình trạng của một xã hội được cai trị bởi luật pháp, nghĩa là một xã hội trong đó luật pháp là cao nhất. Nhà nước nhân danh luật pháp cai trị xã hội. Nhà nước chỉ chính đáng nếu tôn trọng và thực hiện đúng luật pháp.
Nhà nước trong một thể chế dân chủ đa nguyên chỉ có thể là một nhà nước pháp trị. Nhà nước văn minh nào cũng phải là một nhà nước pháp trị nhưng nhà nước dân chủ đa nguyên phải là một nhà nước pháp trị toàn vẹn. Và muốn pháp luật được tuyệt đối tôn trọng thì nó phải đúng, nghĩa là được lập ra bởi những đại diện thực sự do dân bầu ra và chỉ nhắm phục vụ quyền lợi chung; cứu cánh của nó là qui định sự thể hiện các quyền tự do cá nhân trong sinh hoạt xã hội.
Về ngữ pháp tiếng Việt:
 
- Trong "pháp trị" thì "trị" là môt động từ, "pháp" là một danh từ, nghĩa là chủ thể; pháp trị có nghĩa là luật pháp ngự trị, nghĩa là luật pháp là trên hết. Pháp là chính, trị là phụ. Chữ "pháp", cũng như chữ "luật", hàm ý là điều đúng.

-Trong "pháp quyền", về ngữ pháp thì "quyền" là danh từ (hay chủ thể), "pháp" là tính từ. Pháp quyền có nghĩa là quyền được qui định theo luật. Quyền là chính, pháp chỉ là thuộc tính của quyền. Thí dụ như những điều trong hiến pháp 2013 qui định ĐCSVN có độc quyền lãnh đạo, các lực lượng vũ trang phải trung thành với ĐCSVN đều là "pháp quyền" cả.

Tổ chức là một tập thể với ít nhất năm đặc tính:
- có một hay nhiều mục tiêu rõ rệt;
 
- có qui định một hệ thống không bình đẳngvề thẩm quyền quyết định, và hệ thống quyền lực này được thực sự áp dụng (một tập thể trong đó mọi người đều có mọi quyền như nhau không phải là một tổ chức);

- có sinh hoạt liên tục và kéo dài trong thời gian (một khóa hội thảo cũng có mục tiêu, có chủ tọa, thư ký nhưng không phải là một tổ chức);

- có một số thành viên tương đối đông đảo, trên 20. Từ 8 người trở xuống là một nhóm nhỏ không cần một cơ chế nào, mọi việc cần làm đều có thể quyết định một cách trực tiếp và dân chủ. Từ 8 đến 20 người là một tổ chức đang thành hình;

- có một mức độ tự quyết lớn, thí dụ như có quyền lấy quyết định tự giải thể (một tiểu đoàn quân đội không phải là một tổ chức).

Sức mạnh của tổ chức thể hiện ở chỗ các thành viên hiểu biết nhau, theo đuổi cùng một mục tiêu, chia sẻ những giá trị chung, sử dụng cùng một ngôn ngữ, và có cách suy nghĩ gần giống nhau. Từ đó, các thành viên dễ đi đến một quan điểm chung trước cùng một vấn đề và hành động chung một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Khi một người thực sự muốn đổi hiện trạng - xã hội mà mình đang sống hoặc chỗ đứng của mình trong xã hội - thì phản ứng tự nhiên là tìm những người cùng mục tiêu để kết hợp, tạo sức mạnh để thực hiện mục tiêu chung, và bù lại chấp nhận một số hệ lụy và hy sinh như là cái giá phải trả để đạt nguyện ước. Tổ chức như vậy là dụng cụ của sự thay đổi, một nhịp cầu nối liền một hiện tại phải từ bỏ với một tương lai phải đạt tới. Mặt khác, xét cho cùng thì mọi hành động có chủ ý của chúng ta đều nằm trong một dự kiến tương lai, nghĩa là một thay đổi so với hiện tại, nào đó. Khi dự kiến tương lai này thiếu vắng thì mọi hành động của chúng ta đều mất định hướng và trở thành vô nghĩa. Sự kiện một người không tham gia một tổ chức nào nói lên một điều nghiêm trọng: đây là một người không có dự án tương lai, cuộc sống và những hành động không có ý nghĩa.

Văn hóa tổ chức là toàn bộ những kiến thức, tập quán, phản xạ, cách suy nghĩ và hành động cần thiết để hiểu, giữ gìn và phát triển tổ chức.

Văn hóa có nhiều nghĩa:

1. Văn hóa được hiểu như kiến thức hay học thức (thí dụ : trình độ văn hóa)

2. Văn hóa được dùng để chỉ toàn thể các bộ môn liên quan đến văn học, nghệ thuật (thí dụ : trung tâm văn hóa, tuần lễ văn hóa)

3. Văn hóa được dùng thay cho văn minh (thí dụ : văn hóa Đông Sơn)

4. Văn hóa là toàn bộ các giá trị được coi là đúng và quyết định cách ứng xử của những con người trong một xã hội (thí dụ: văn hóa Khổng Giáo)

5. Văn hóa là toàn bộ những thói quen và phản xạ trong việc tìm giải đáp cho các vấn đề (thí dụ: một số nhà xã hội học châu Âu phê phán giới chủ nhân Mỹ là theo "văn hóa sa thải" hay "văn hóa lợi nhuận").

Trong cụm từ "văn hóa tổ chức", từ "văn hóa" được hiểu theo nghĩa thứ 5 và phần nào đó theo nghĩa thứ 4; hai nghĩa này khá gần với nhau.

Căn cước của một người chủ yếu là những tập thể mà người đó đã là thành viên, nghĩa là những căn cước tập thể. Mỗi căn cước tập thể, tùy mức độ chính xác, nói lên một khía cạnh của đương sự.

Căn cước tập thể là một phần của mỗi người và gồm hai thành tố, một là ý thức rằng mình là thành viên của một tập thể nào đó, hai là giá trị, ý nghĩa và sự gắn bó mà ta dành cho tư cách thành viên này.

Chủ nghĩa cá nhân (individualism) là trường phái tư tưởng dành cho cá nhân chỗ đứng trước hết và trên hết.

Chủ nghĩa vị kỷ (egoism) là đặt quyền lợi của bản thân mình lên trên hết.

Cá nhân và bản thân mình là hai ý niệm rất khác nhau và không thể lẫn lộn. Cá nhân phải được hiểu là con người được nhìn một cách độc lập với tư cách thành viên của một tập thể nào đó. Con người này vừa trừu tượng vừa phổ cập, vì không là riêng ai cả nhưng lại hiện diện trong mọi người, nó được coi là giá trị cao nhất. Mỗi cá nhân là một thể hiện cụ thể của con người này và phải được tôn trọng. Sự khác biệt giữa cá nhân với bản thân mình cũng giống như sự khác biệt giữa số 1 và một con gà hay một con vịt. Chủ nghĩa cá nhân coi mục đích của tổ chức xã hội, trong đó quan trọng nhất là chính quyền, là tạo điều kiện để mỗi cá nhân xây dựng hạnh phúc của mình. Nói cách khác, cá nhân là cứu cánh, mọi tổ chức trong xã hội kể cả nhà nước chỉ là phương tiện.

Chủ nghĩa phúc lợi (utilitarianism), thường được dịch là chủ nghĩa duy lợi, là một phương pháp đánh giá hành động, đặc biệt là hành động chính trị, theo tiêu chuẩn hành động đúng là hành động đem lại phúc lợi tối đa cho thật nhiều người; chính vì thế mà chủ nghĩa phúc lợi được coi là một nền tảng của dân chủ; những người khai sáng ra chủ nghĩa này (Bentham và Stuart Mill) cũng là những người đấu tranh nhiệt tình cho dân chủ và nhân quyền.

Chủ nghĩa thực dụng (pragmatism) là một phương pháp đánh giá các lý thuyết, theo đó một lý thuyết chỉ đáng để ta quan tâm và học hỏi nếu sự kiện nó đúng hay sai có ảnh hưởng cụ thể trong đời sống, còn nếu không nó chỉ là một lý thuyết suông không đáng để ta mất thì giờ.

Chủ nghĩa thực tiễn có thể tóm lược như một chọn lựa chính trị dành cho quyền lợi chỗ đứng trước hết và trên hết, nghĩa là mỗi khi có mâu thuẫn giữa quyền lợi và các giá trị đạo đức thì quyền lợi phải được dành ưu tiên.

Quyền lợi ở đây phải được hiểu là quyền lợi cụ thể và ngắn hạn, bởi vì mọi hành động xét cho cùng đều nhắm một lợí ích nào đó. Những lợi ích dài hạn có thể mâu thuẫn với quyền lợi ngắn hạn và đòi hỏi một tầm nhìn xa mà nhiều người không có được, những lợi ích tình cảm và vị tha lại càng khó nhận diện hơn. Ðặc tính của chủ nghĩa thực tiễn là nhắm những quyền lợi trước mắt. Nó chỉ là một tên gọi khác của sự thiển cận.

Tham nhũng là một vi phạm đạo đức bằng cách sử dụng công quyền cho lợi ích cá nhân.

Nợ công: Theo định nghĩa về nợ công của Liên Hiệp Quốc và của các tổ chức quốc tế, thì nợ công gồm nợ của chính phủ trung ương và địa phương, cộng thêm vào đó là nợ tư mà chính phủ bảo lãnh, cộng với nợ của doanh nghiệp nhà nước trung ương và địa phương. Thế nhưng tại đa số các nước trên thế giới, họ chỉ có rất ít các các doanh nghiệp nhà nước và nếu có, thì nợ của các doanh nghiệp này nằm trong ngân sách của nhà nước. Vì thế mà nợ công đồng nghĩa với nợ của chính phủ. Nhưng ở Việt Nam là một trường hợp khác: khu vực kinh tế quốc doanh rất lớn trong nền kinh tế. Như đã biết, các tập đoàn như Vinashin hay các tập đoàn ngân hàng nhà nước, trong trường hợp họ bị phá sản thì nhà nước phải chịu trách nhiệm. Do đó, nếu muốn phân tích đúng về trách nhiệm của nhà nước đối với nợ công, thì phải cộng luôn cả khoản nợ công của các doanh nghiệp nhà nước vào thống kê.

"Tội ác đối với nhân loại" được tòa án quốc tế Nuremberg năm 1945 xử tội ác Quốc Xã Đức định nghĩa là các hành vi giết hại, tiêu diệt, nô lệ hóa, lưu đày… đối với thường dân vì những lý do chính trị, tôn giáo, chủng tộc.

Nội chiến là khi người trong một nước giết nhau trên một qui mô lớn và trong một thời gian dài, dù có hay không có sự can thiệp từ bên ngoài.

Về đánh giá ĐÚNG hay SAI của một hành động có ít nhất 4 cách chứ không phải chỉ có hai (theo hậu quả (consequence) hay theo bản chất đạo lý của hành động (mà sandel gọi hơi sai là categorical). Còn có hai cách khác là ĐỘNG CƠ (motive) và ĐẠO ĐỨC ĐA NGUYÊN cho rằng phải phối hợp cả ba yếu tố hậu quả, động cơ và đạo lý.

Hồng Việt (THDCĐN)